วันนี้ 3 มิ.ย. 65 ผู้เขียนแวะเวียนผ่านพื้นที่การเกษตร ที่มีความหลากหลายทางธรรมชาติที่เกษตรกร ดำเนินการผลิตแบบพึ่งตนเอง ธรรมชาติ สังคม ความต้องการของตลาด แบบคนรู้คิดต้นน้ำ กลางน้ำ ปลายน้ำ พบกับคุณครอง การศักดิ์ หรือ “ต้อย” อายุ 57 ปี บ้านเลขที่ 24 หมู่ที่ 5 บ้านนาน้อย ตำบลม่วงนา อำเภอดอนจาน จังหวัดกาฬสินธุ์ โทร. 063 7200501 พร้อมตอบโจทย์ไม่มีความยากจน ในหมู่คนขยัน ตนเองเปิดร้านค้าในชุมชน ภรรยาคือนางจันทร์เพ็ญ การศักดิ์ มีบุตร ธิดา 2 คน ความขยันหมั่นเพียร ทำให้ครอบครัวมีรายได้อย่างมั่นคงในที่นา 24 ไร่ ปลูกข้าวนาปีเท่านั้น แล้งเสริมปลูกข้าวโพด ฟักทอง สู้กันไปตามวิถีการเกษตรคนภาคอีสาน ที่นี่คือความแห้งแล้ง วิธีคิดคือ “เราทำมาค้าขาย” คนต้องการบริโภคอะไร ความต้องการของตลาดคือ อะไร พืชผักสวนครัว พริก มะเขือ แตงกวา มะเขือเทศ มาสะดุดเอาพืชปลูกง่ายหลายปี ผลผลิตออกทุกวัน คือ”มะเขือพวง” หรือที่คนอีสานบ้านเฮาเรียก “หมากแข้ง”
คุณครอง การศักดิ์ หรือ คุณต้อย เล่าให้ฟังพร้อมเดินเก็บมะเขือพวง โดยใช้คีมตัดแต่งกิ่ง ตัดมะเขือพวงใส่ตะกร้าได้ประมาณ 10-15 ก.ก.แล้วนำไปเทรวมกันที่ตะกร้าใหญ่ บนรถพ่วงซาเล้ง ต้นที่ออกลูกดก หลายพวง ได้เกือบ 1 กิโลกรัม นั่นหมายถึง 50 บาท/กิโลกรัม เป็นพันธุ์มะเขือพวงไร้หนาม แบบว่า มีหนามบ้างแต่ไม่มาก ทำการเพาะเมล็ดเอง ใส่ถุงประมาณ 1,000 ต้น แต่นำมาปลูกในแปลงนาข้าวที่ดอน 600-700 ต้น โดยการปรับพื้นที่ ไถดะ ไถแปร ยกร่อง ให้สูงกว่าปกติ เพราะไม่ต้องการน้ำมาก ปลูกตามร่องระยะต้น 1 เมตร ระยะแถว 1.50 เมตร มะเขือพวงชอบมากที่สุดคือปุ๋ยคอก ใส่มูลโค กระบือ มูลสุกร เป็ด ไก่ ต้องระวังความเค็มอาจจะทำให้ต้นเฉาตายได้ เวลาผ่าน 3 เดือนผ่านไปต้นมะเขือพวง จะสูงระดับเอว ขณะปลุกมะเขือเพวง ก็โรยเมล็ดแมงรัก หรือผักอีตู่แซมไว้ด้วย โตได้ที่ก็ถอนต้นขาย ไว้ต้นให้โตตัดเป็นมัดขาย กำละ 5 บาท อายุ 120 วัน เริ่มเก็บผลผลิต อายุ 6 เดือนขึ้นไป ผลผลิตออกวันเว้น 3 วัน อายุ 10-12 เดือนเข้าหน้าฝนพอดี มะเขือพวงทำเงินได้แล้ว เก็บวันละ 50-100 ก.ก. ราคา 50 บาท/กิโลกรัม มีออเดอร์จากแม่ค้าสั่งจองล่วงหน้า รับเงินเข้ากระเป๋า 500 บาท/วัน 1 ปี มี 365 วัน เก็บมะเขือพวง 200 วัน ปุ๋ยอินทรีย์ มะเขือพวงชอบมาก โรคและแมลงน้อยมาก ส่วนปุ๋ยสูตร 15-15-15 ให้เป็นระยะตอนให้ผลผลิต พื้นที่ปลูกวันนี้ เป็นนาดอน ปลูกข้าวได้ผลผลิตเป็นรายได้ 2,000 บาท/ปี จึงเปลี่ยนมาปลูกหมากแข้ง หรือมะเขือพวง งานง่ายๆ รายได้เป็นแสนต่อปี
ข้อมูลมะเขือพวง ชื่ออื่นๆ: มะเขือพวง (กลาง) มะแคว้งกุลา (เหนือ) หมากแข้ง (อีสาน) มะเขือละคร (โคราช) เขือน้อย เขือพวง ลูกแว้ง เขือเทศ (ใต้) มะแว้งช้าง (สงขลา)
ชื่อสามัญ : Common Asiatic weed, Turkey berry, Devil’s fig, Prickly nightshade, Shoo-shoo bush, Pea eggplant แถบแคริบเบียนเรียก Susumba ภาษาทมิฬและอินเดียใต้เรียก Sundakkai
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Solanum torvum Swartz. วงศ์: SOLANACEAE
ถิ่นกำเนิด : ใน Antilles ตั้งแต่เขตฟลอริดา หมู่เกาะเวสต์ อินดีส์ เม็กซิโก จนถึงอเมริกากลาง และทวีปอเมริกาใต้แถบประเทศบราซิล เป็นวัชพืชขึ้นกระจัดกระจายเกือบทั่วเขตร้อน ปัจจุบันพบในทวีปแอฟริกา เอเชีย ออสเตรเลีย และหมู่เกาะแปซิฟิกไกลถึงมลรัฐฮาวายในสหรัฐอเมริกา แต่เป็นพืชเพาะปลูกเป็นอาหารในแถบเอเชียใต้ เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และเอเชียตะวันออก
ลักษณะทั่วไป : เป็นไม้พุ่มเตี้ย สูง 1 – 2 ม. ใบแน่น ทรงพุ่มไม่มีรูปแบบที่แน่นนอน ลำต้นตั้งตรงและแข็งแรง ลำต้นมีขนนุ่มขึ้นปกคลุม ลำต้นและใบมีหนามเล็กๆ ห่างขึ้นทั่วไป
ฤดูการออกดอกติดผล : ตลอดปี แต่ออกดอกและติดผลมากในช่วงฤดูฝน
การขยายพันธุ์ : เพาะเมล็ดง่ายที่สุด เพราะมีเมล็ดจำนวนมาก
ข้อดีของพันธุ์ไม้ : เป็นไม้กลางแจ้งและทนต่อความแห้งแล้งได้ดีสามารถขึ้นและเจริญเติบโตได้ดี ตั้งแต่ระดับน้ำทะเล จนถึงระดับสูงจากน้ำทะเลปานกลาง 1,600 ม.
ข้อแนะนำ : ภูมิปัญญาชาวบ้านกล่าวขานกันว่า การปลูกมะเขือพวงให้ได้ลูกดก ควรนำเมล็ดไปปลูกในที่ที่ต้องการหลุมละหลายๆ เมล็ด ไม่ควรปลูกโดยการเพราะกล้าแล้วย้ายปลูก ผู้รวบรวมได้ทำการทดลองตามคำแนะนำของชาวบ้านแล้ว ปรากฏว่าได้ผลดีตามที่ชาวบ้านกล่าวจริง
การเก็บมะเขือพวง เมื่อมีขนาดและความแก่อ่อนตามที่เราต้องการได้เร็วเท่าไรยิ่งดี ลูกมากต้นโทรมเร็ว
ข้อมูลอื่นๆ : คนไทยเรารู้จักและกินมะเขือพวงมานานแล้ว มะเขือพวงทำให้กลิ่นรสของเครื่องจิ้มต่างๆ มีความพิเศษออกไปจากปกติ เรากินผลอ่อนมะเขือพวงโดยนำไปโขลกกับน้ำพริกปลาทู น้ำพริกแมงดา น้ำพริกกะปิ น้ำพริกขี้กา น้ำพริกกุ้งสด น้ำพริกหอยแมลงภู่ น้ำพริกไข่เค็ม และปลาร้าทรงเครื่อง หากใช้เป็นผักจิ้มนิยมทำให้สุกโดยการเผา ปิ้ง หรือย่าง พอให้ผิวกรอบหรือไหม้บางส่วน จะทำให้รสชาติดีขึ้น และผลนิ่มกว่าเมื่อยังดิบ หรืออาจนำไปลวกหรือต้มให้สุกก็ได้ นอกจากนี้ ใช้มะเขือพวงใส่แกงเขียวหวาน แกงป่า แกงคั่วปลาไหล แกงอ่อมปลาดุก ซุปอีสาน และแกงเผ็ดอื่นๆ ชาวไอเวอรี่โคสต์นำผลมะเขือพวงใส่ซุปและซอสต่างๆ ชาวทมิฬทางใต้ของอินเดียใช้ผลแช่นมเปรี้ยวแล้วตากแห้งประกอบอาหารทั้งเป็น เครื่องเคียง อาหารแป้ง และใส่ในแกงแขกแบบทางใต้หลายชนิด ชาวลาวใส่มะเขือพวงในแกงเผ็ดเช่นกัน มะเขือพวงเป็นพืชผักกินผลที่ให้ธาตุแคลเซียม ฟอสฟอรัส และธาตุเหล็กค่อนข้างสูง เป็นพืชผักชนิดกินผลที่ปลูกง่าย โตเร็ว ไม่มีปัญหาเรื่องโรคพืชและแมลงศัตรูพืชแต่อย่างใด
วัชรินทร์ เขจรวงศ์/รายงาน